Mag een journalist zijn onderbuikgevoelens vrijelijk in zijn krant spuien en daarmee zijn lezerspubliek opzadelen? Of heeft hij verantwoordelijkheden naar de samenleving toe om juist een zinvolle bijdrage te leveren aan maatschappelijke problemen?

De chef van De Gelderlander editie Nijmegen & Omstreken meent zich in elk geval de vrijheid aan te kunnen meten om hard op criminelen in te hakken. Zonder enige diepgang ramt Jaap van Essen als een mislukte Theo van Gogh erop los met rechtstreeks uit de Telegraaf gepapegaaide termen als straattuig, geteisem, en snotneuzen met hun grote bek. Volgens hem hebben die „klootzakken van een overvallers, moordenaars en aanranders” het bijna voor het zeggen. Het is nog net niet zo dat hij à la Wilders pleit voor een knieschot. Blijkbaar ziet hij De Gelderlander als een gedrukte versie van de website GeenStijl.

Dit soort openbare stemmingmakerij door een hoge leidinggevende van De Gelderlander is van hetzelfde lage allooi als dat van Wilders. Geen enkel niveau is er in deze recht(s)lijnige tirade te ontdekken. Alleen maar stampvoeten als een miskende brave burger, zonder serieus na te denken over de vraag naar de oorzaken.

Armoedig is de volstrekte afwezigheid van ook maar enig besef dat deze nieuwe generatie criminelen een product is van onze verharde samenleving. Elke samenleving krijgt de criminaliteit die het verdient. En een harde samenleving creëert haar eigen harde criminelen. Iedere criminoloog kan dat met onderzoeken verhelderen.

Criminaliteit is niet simpel op te lossen door harder te straffen. Net als een corrigerende tik bij kinderen altijd averechts uitpakt en ze juist agressiever maakt. Dergelijke uit onmacht gehanteerde opvoedingstechnieken getuigen van een gebrek aan inlevingsvermogen, iets wat vaak een kenmerk is van misdadigers.

Wie zich serieus wil verdiepen, kan stukjes als die Van Essen schrijft beter bij het oud papier gooien en via Uitzending Gemist zoeken naar het eenmalige discussieprogramma ‘Eigen bult, dikke schuld’ van Paul Witteman (VARA, 27 november 2009). Centraal staat daarin de vermeende eigen verantwoordelijkheid van mensen ten aanzien van hun handelen. Naar voren komt onder meer dat 90 procent van de afgestraften een psychiatrische stoornis heeft. En dat potentiële criminelen niet worden onderkend door tekortkomingen in onze beroerde sociale hulpverlening. Terwijl op die hulp voortdurend wordt bezuinigd, lopen de kosten voor het strafrecht door al het straffen hopeloos op. Penny wise, pound foolish.

Een andere aanpak kan dus veel leed van slachtoffers voorkomen en de belastingbetaler geld besparen. Om maar weer eens de woorden van Van Essen te gebruiken: Het wordt tijd dat iedereen eens wakker wordt.