„Het Valkhofpark van 1800 verdient een restauratie.” Met deze
ondubbelzinnige stellingname besluit Sandra Langereis haar jarenlange studie
over het Valkhof, gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappelijk Onderzoek.
En hier moest in 1796 de burcht van Barbarossa het van de Gelderse patriotten
ontgelden toen herstel van de beschadigingen door de Franse revolutielegers te
kostbaar bleek voor de Staten van Gelre, de eigenaar van het kasteel.
De vernietiging van de Valkhofburcht plaatst Langereis verhelderend in het
revolutionaire tijdvak van de Bataafse Republiek, waarbij de antidemocratische
arrogantie van Nijmegen olie op het vuur was. Zelfs een pleidooi van Johannes
in de Betouw om het burchtcomplex tot ruïne te laten vervallen als
‘gedenkstukken’ van vervlogen tijden kreeg hierdoor geen steun.
Door de kapellen aan te kopen, wist Nijmegen die op de valreep van de
slopershamer te redden.
Na de sloop van de ‘tirannenburcht’ verscheen vervolgens het
schilderachtige Valkhofpark van landschapsarchitect Johann David Zocher senior,
die het later schopte tot hofarchitect van koning Lodewijk Napoleon en onder
meer de tuinen van Huis ten Bosch en Paleis Soestdijk ontwierp.
De bijzondere ligging in de omgeving, op een vanaf onze jaartelling gekerfde
plek vol vernietiging, met daarbij de aanwezigheid van échte
ruïnes, maken dit stadspark uniek in de wereld als spectaculaire
herinneringsplek. Die internationale allure van het Valkhofpark wordt in
Nijmegen nog steeds niet goed onderkend, stelt Langereis.
Voor wie met verstand van zaken wil meepraten over het opnieuw bouwen van een
donjon op het Valkhof is dit boek zonder meer een must. De keuze om de
imposante Reuzentoren van de vernietigde burcht na te bouwen, is namelijk net
zo willekeurig als een reconstructie van het oorspronkelijke Romeinse fort
waaraan Nijmegen haar ontstaan dankt. Of een herbouw van de residentie van
Karel de Grote, want Nijmegen geldt immers ook als Keizer Karelstad.
Geheel eigen aan het wetenschappelijk karakter van de studie is het taalgebruik
ondanks de vlotte schrijfstijl soms behoorlijk intellectueel. Wie zich hierdoor
niet laat ontmoedigen, verrijkt zichzelf met een boeiend en uitermate
informatief verhaal voorzien van interessante Europese uitstapjes over een
klein stukje aarde dat een bijzondere geschiedenis in zich herbergt van meer
dan 2000 jaar.
Heb respect voor wat is verdwenen, is de uitkomst van Langereis’
benadering. Beschouw het markante Valkhofpark als resultaat van de wervelende
geschiedenis op deze plek. Een waardig monument, niet alleen qua opzet, maar
ook om te herinneren wat er niet meer is. Een nieuw bouwwerk oprichten in de
vorm van een donjon maakt de essentie van het park kapot.
Dit boek kan zó mee als bijlage bij het zoveelste afwijzende advies van
de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed over de plannen daartoe.
Breken met het verleden. Herinneren en vergeten op het
Valkhof in de Bataafse revolutiejaren.
Sandra Langereis
Uitgeverij Vantilt, Nijmegen (2010).
ISBN 978.94.6004.036.8
Prijs: 17,50 euro.