„We begonnen in 1989, in het PMV op de hoek St.-Canisiussingel-Van der Brugghenstraat", zegt Annemieke Dister. PMV staat voor Pro Mundi Vita ('voor het leven in de wereld') en was een „cursuscentrum voor bewustzijn en persoonlijke groei," zoals Dister het formuleert. „In 1991 verhuisde het PMV naar een kleinere locatie. Wij hadden toen al zo'n honderd bezoekers. We besloten los van het PMV avonden te organiseren op de Boerderij aan de Akkerlaan, buiten het centrum."

Er was dus in de rokerige jaren negentig wel degelijk vraag naar avonden waarop mensen konden swingen zonder achteraf te stinken naar rook in jas en haren. Dister: „Mensen zeiden tegen mij: 'O heerlijk, geen rook.' Die eerste zaal aan de Akkerlaan zijn we echt uit gebarsten, het zweet droop langs de muren." De swingavonden trokken destijds rond de 150 mensen. „1995 was voor ons een spannend jaar, want we verhuisden naar een echt grote zaal." Al gauw verdubbelde het aantal bezoekers echter. Er was destijds een rokersruimte bij de toiletten gecreëerd. Sinds september dit jaar vinden de avonden plaats in het Cultuurcafé van de universiteit en zijn ze volledig rookvrij.

Sjef Timmermans en Wim Meijer begonnen medio jaren negentig, op 14 december 1996 om precies te zijn, met het organiseren van wat ze noemen „ons eigen feestje", nadat Station-Oost aan de Daalseweg ophield met het organiseren van swingavonden voor dertigers. De eerste locatie was The Shuffle op de Berg en Dalseweg, maar al binnen een jaar verplaatsten de feesten zich naar Trianon. Toen de eigenaar overleed, moest opnieuw worden verkast, dit keer naar De Waagh. Dat was in 1999.

„In 2000 begonnen we met rookvrij swingen," herinnert Timmermans zich. Hij kan zich achteraf wel voor het hoofd slaan. „Wim wilde al veel langer de swingzaal rookvrij maken, maar ik hield dat tegen omdat ik toen zelf nog rookte." Meijer: „Je had rookvrij swingen op de Akkerlaan, maar dat was alternatief. Wij wilden rookvrij swingen toegankelijk maken voor een breed publiek. Er was een kentering in de maatschappij, roken was geregeld een issue. Zeventig procent van ons publiek bestond toen al uit niet-rokers."

Net als bij de rookvrije swingavonden aan de Akkerlaan, trokken de OZO Swingfeesten, zoals de heren ze zijn gaan noemen, meteen veel volk. OZO staat voor Oost-Zuid-Oost', vanwege de ligging van de eerste swinglocatie ten opzichte van Station-Oost. Sinds 2003 houden de organisatoren de swingfeesten in De Vereeniging. Ook daar is de zweetproductie hoog, ondervinden Timmermans en Meijer. Geen vreemde constatering, want de avonden trekken inmiddels ruim 500 tot soms wel 600 bezoekers.

Rian en Jurgen Eikholt begonnen eveneens in 1996. Tot 2005 was hun restaurant De Schat gevestigd op de Lage Markt. Zij rookten vroeger zelf wel, maar voerden toch een ontmoedigingsbeleid voor rokers. Jurgen: „Het verlies van een dierbare vriend aan longkanker had ons aan het denken gezet." Zijn vrouw vult aan: „We zetten geen asbakken op tafel. Op de vraag 'Mag ik hier roken?' antwoordde ik: 'Liever niet'. We verzochten klanten geen zware tabak, zoals sigaren en pijpen, te roken vóór 22:00 uur."

In 2005 trok het echtpaar in een nieuw pand, honderd meter verderop, op Waalkade 1. Jurgen: „Vanaf dat moment kozen we voor rookvrij eten. Ons persbericht had als titel 'Eten zonder een luchtje'." De Schat mag dan een sjiek restaurant zijn, de eigenaren zijn gewone Nijmegenaren die het niet nalaten sommige notabelen te bekritiseren. Jurgen: „Voor de opening zamelden we geld in voor het NOTK, het Nijmeegs Offensief Tegen Kanker. Die rookten sigaren op hun eigen gala. Ik vind dat niet kunnen."

Ook voormalig burgemeester Guusje ter Horst komt er niet goed van af. „Zij is niet bij ons komen eten toen ze erachter kwam dat ons restaurant rookvrij is. Haar secretaresse belde af. Dat is toch niet de manier voor een burgemeester om een origineel Nijmeegs initiatief te stimuleren. Frank Boeijen komt hier eten en die rookt gewoon niet. Oud-minister De Graaf ging buiten staan roken."

Dat er veel behoefte is aan rookvrij eten, bewijst De Schat door avond na avond vol te zitten. „Je hebt geen idee hoeveel mensen het prettig vinden om rookvrij te eten," merkt Jurgen Eikholt op. Rian: „Vroeger waren niet-rokers muffo's, rookvrij was alternatief. Het aantal mensen dat wel behoefte heeft aan rookvrij, is toegenomen." De Eikholts staan voor hun principe. Jurgen: „Als op de werkplaats al niet mag worden gerookt, moet ik dan mijn gasten en personeel blootstellen aan sigarettenrook?"

Rookvrij is in. Nijmeegse restaurants als Zusje, Geuren en Kleuren en Vesters volgden het voorbeeld van De Schat. Jurgen Eikholt zegt over het rookverbod dat in juli 2008 in heel Nederland van kracht is het volgende: „Dat is ergens wel jammer, want het unieke is er dan af. Maar we verwachten geen terugloop. Het is eerder zo dat oude klanten na lange afwezigheid terugkomen, omdat ze straks toch nergens meer binnen kunnen roken."

De organisators van de swingfeesten delen dit optimisme over de rookvrije toekomst. Annemieke Dister: „Het aantal fervente rokers is bij ons nooit groot geweest, het waren er hooguit twintig. We wilden ons van het begin af aan onderscheiden door een lichtere sfeer met aandacht voor decoratie. Alles is mogelijk bij ons wat muziek betreft en we beginnen de avond met een dansworkshop. We hebben echt wel iets opgebouwd. Bovendien heeft de maatschappij behoefte aan uitbundigheid, licht, expressie, energie en kleur."

Wim Meijer van de OZO Swingfeesten zegt stellig: „Onze succesformule is niet afhankelijk van het niet-roken." Zijn collega Timmermans voegt toe: „Mogelijk krijgen we volgend jaar nog meer bezoekers, omdat het dan echt rookvrij is." Juist vanwege die succesformule is er bij de twee organisatoren wel behoefte terug te gaan naar dat oorspronkelijke gevoel van het vieren van hun eigen feestje. „Vanaf 4 april 2008 keren we vier keer terug naar De Waagh", kondigt Timmermans aan. „Daar kunnen 250 mensen in met een beleid van één eruit, één erin." Meijer: „We willen kijken of we twee feesten per maand kunnen geven, één in de Vereeniging, één in De Waagh."

Interessant zijn de denkbeelden van de rookvrije pioniers over de mogelijke problemen die de omschakeling naar een rookvrije horeca met zich kan meebrengen. „Een groot nadeel is dat de horeca straks verantwoordelijk is voor de naleving van het rookverbod," vindt Jurgen Eikholt van De Schat. Ook Timmermans van OZO Swingfeesten praat over een „manco in de wet": „Toezicht op de regel is een probleem, terwijl de horeca wel verantwoordelijk wordt gesteld voor het rookgedrag van de klant." Timmermans verwacht geen problemen met stiekeme rokers. Rian Eikholt van De Schat doet dat wel: „Ik wil nog een sprinklerinstallatie voor stiekeme toiletrokers."

Annemieke Dister kijkt reikhalzend uit naar juli volgend jaar: „Met een paar buurtgenoten houd ik vanaf januari 2008 iedere eerste zondag van de maand een liederentafel in café De Kroon aan de Daalseweg, waar we samen muziek uit de jaren zestig en zeventig zingen. Het is dan extra fijn als er niet meer gerookt kan worden."

Voor meer informatie:
Rookvrije swingavonden: www.rookvrijswingennijmegen.nl
OZO Swingfeesten: www.ozo.nu
Restaurant De Schat: www.deschat.nl