Een woongroep is een groep mensen die samenwonen zonder dat er sprake is van een gezinsverband of liefdesrelatie. Dit fenomeen kwam in Nijmegen op in de jaren tachtig, vooral als reactie op de woningnood. De huurprijzen waren onbetaalbaar en de rente was torenhoog. Minder kapitaalkrachtigen in Nijmegen konden daardoor steeds moeilijker aan een woning komen. Daarnaast ontstond er behoefte aan andere samenlevingsvormen dan de gebruikelijke gezinsvorm.

In 1979 begon een actiegroep het idee van woongroepen te propageren. Een jaar later was de eerste woonvereniging een feit en werd op 9 oktober 1980 het eerste pand gekocht door woonvereniging 'Groepshuisvesting'. Peter Sturkenboom, werkzaam bij STUT Consult - een adviesbureau op het gebied van gedeeld eigendom - was erbij. "Binnen drie maanden hadden we al veertien panden in ons bezit." Er ontstonden andere woonverenigingen en in de jaren tachtig kochten die in rap tempo huizen op. In het begin werden de hypotheken nog afgesloten bij het Bouwfonds, later werd dit de Rabobank onder de voorwaarde dat de gemeente garant stond. "Dit was voor de gemeente heel aantrekkelijk", aldus Sturkenboom. "Het kostte Nijmegen niks, terwijl het wel huisvesting opleverde in een tijd waarin de gemeente worstelde met woningnood en het krakersprobleem." De woonverenigingen zijn volgens Sturkenboom te beschouwen als een apart verschijnsel voor het oplossen van de woningnood in de jaren tachtig. Hoewel in andere steden ook woongroepen ontstonden, is Nijmegen wel uniek vanwege de omvang waarin het gebeurde. Nog steeds telt Nijmegen 70 woonverenigingen, die samen 170 panden bezitten.

Hoe gaat het eraan toe in de woongroepen van tegenwoordig? In het vrouwenhuis van vereniging 'Onder Dak' in Altrade zitten vier vrouwen aan tafel gezellig te kletsen terwijl ze genieten van een bord pasta als avondeten. Helen, een ex-huisgenote die nog geregeld langskomt, geeft tegelijkertijd haar zoon Yoram borstvoeding. "Dat we een vrouwenhuis zijn, betekent niet dat er geen mannen over de vloer komen", zegt bewoonster Martine. "Ze moeten zich alleen wel eerst uitkleden in de keuken en ze worden eerlijk gedeeld", voegt ze er lachend aan toe.

Hoewel deze woongroep in 1982 werd opgericht vanuit feministisch oogpunt en altijd een vrouwenhuis is gebleven, is de feministische inslag niet meer zo levend als vroeger. Alleen de stikker op de deur met als tekst 'Bewust Feministisch Wonen' herinnert nog aan de vroegere emancipatiegolf. Oud-bewoonster Helen vertelt dat vroeger meer te merken was van bewuste keuzes, met zorg voor het milieu. Zo werd er vegetarisch gekookt, lag er dagelijks knollenbrood op de plank en kwamen de boodschappen van natuurvoedingswinkels. Het grote voordeel van een vrouwenhuis is volgens Helen de onderlinge warmte. "We zijn toch een soort zussen van elkaar".

Het is nog steeds prima wonen in dit vrouwenhuis, als je de dames mag geloven. De vijf vrouwen, tussen de 25 en 32 jaar oud, hebben een goede band met elkaar. Er wordt altijd samen gegeten, de boodschappen komen uit hetzelfde potje, en de dames ondernemen geregeld samen leuke dingen. Verjaardagen en feestdagen vieren ze uitgebreid. Het meest spreekt de bewoonsters echter de onderlinge betrokkenheid aan. Voor Martine is de woongroep een soort familie, "helemaal als je in de winter thuiskomt en er stamppot met rookworst klaarstaat."

Op de vraag hoe ze hier terecht zijn gekomen, verschillen de antwoorden. Rachel: "Ik heb bewust gekozen voor een woongroep, omdat je mensen leert kennen die je anders niet zou leren kennen en je hier je eigen baas kunt zijn." De anderen aan tafel zijn het daarmee eens. Helen: "Als student heb je vaak te maken met vervelende huurbazen of huisjesmelkers, in een woongroep ben je eigen baas." Waar Rachel en Helen via via in het vrouwenhuis terechtkwamen, lukte dit Daphne en Martine via inschrijving bij stichting STUT. Daphne wilde nog niet gaan samenwonen, maar wel met andere mensen leven. Dat geldt ook voor Martine die woonruimte zocht nadat ze eerder in een studentenhuis woonde.

In de Bronsgeeststraat bevinden zich meerdere woongroepen. Zo heeft Vereniging AR de Brons met 24 leden vijf huizen in haar bezit, waarvan er drie naast elkaar liggen. De drie achtertuinen zijn samengevoegd, zodat het veel lijkt op een volkstuinencomplex. Doordat de woonvereniging een extra stuk grond huurt van de gemeente is er plaats voor een vuurplek en een kippenren. In de mooie tuin van nummer 31/33 zit Margriet die drie jaar geleden in de woongroep kwam. "Vroeger bestond het pand uit een beneden- en bovenwoning, vandaar het dubbele huisnummer", verklaart Margriet.

Margriets huisgenoten zijn twee vrouwen en twee mannen in de leeftijd van 28 tot 33 jaar. De woongroep eet vier keer per week samen, waarbij iedereen eens in de week kookt. Daarnaast heeft ieder een vaste huishoudelijke taak en een boodschappendag om inkopen te doen voor het hele huis. Al zorgt het gemeenschappelijk huishouden weleens voor irritaties, toch vindt Margriet het wonen in een woongroep veel voordelen hebben. "Als je thuiskomt is er altijd wel iemand om je verhaal aan te vertellen en voor het eten kan je gewoon aanschuiven. Verder heb je geen huurbaas, kun je tegen een redelijke prijs vrij ruim wonen en ben je ook nog eens mede-eigenaar. Dat je dit met een grote groep mensen kunt realiseren is toch heel bijzonder".

Lid zijn van woonvereniging AR de Brons brengt wel verplichtingen met zich mee. Van alle leden wordt verwacht dat zij zes dagen per jaar klussen aan het klein onderhoud van de huizen. Dit houdt de contributie laag. "Bovendien is het leuk", vertelt Margriet: "Als je veel zelf doet, wordt het steeds meer je eigen huis". Twee keer per jaar is er een algemene vergadering en de woonvereniging organiseert verschillende feestelijke activiteiten. Naast een kerstdiner en paasbrunch, is het jaarlijkse Bronsfeest toch wel het spectaculairst. Dan ondergaat de tuin een metamorfose en bieden de drie keukens verschillende feestruimtes voor de bewoners met hun vrienden en kennissen.

Hoewel woongroepen in Nijmegen nog steeds een springlevend fenomeen zijn, doemen er donkere wolken op. Sturkenboom: "Van de woongroepen die in de jaren tachtig ontstonden, bestaan de meeste nog steeds. Er worden echter bijna geen nieuwe panden meer gekocht door woonverenigingen." Door de enorm gestegen huizenprijzen wil de gemeente niet meer garant staan en is het moeilijk om een hypotheek te krijgen. Bovendien worden alle huizen van de woonverenigingen na dertig jaar getaxeerd, iets dat voor de meeste huizen binnen tien jaar zal gebeuren. Na die taxatie worden de hypotheken aangepast aan de waardestijging. Daarnaast vindt er een afrekening plaats met de oud-bewoners. Volgens Sturkenboom stijgen daardoor de hypotheekprijzen dermate dat het wonen in een woongroep niet langer betaalbaar is voor iedereen. Bovendien valt op dit moment de gemeentegarantie weg, waardoor hij verwacht dat de woonverenigingcultuur uit elkaar gaat vallen. "In feite gaat de woongroep dan aan zijn eigen succes ten onder", stelt Sturkenboom. Maar volgens hem moet je niet tegen wil en dank vasthouden aan een oud ideaal. "Mensen zijn creatief genoeg om weer wat anders te bedenken".