[ vooraf ]
---
[ verder ]
---
|Column|
Dik Hout

---
Nijmeegse Zaken
---
Kort en bondig
---
[ Braams blik ]
---
Henk Braam kijkt naar Nijmegen
---
[ cartoon ]
---
2 mei opening vernieuwde Grote Broek
---
[ meest gelezen ]
---
Artikel:
Het Stadskrantstatendebat Editie: februari 2011

---
Artikel:
Onbederf'lijk Versus voetbal
Editie: november 2004

---
Artikel:
Editie: juli 2013

---
Artikel:
Behoefte aan het oorspronkelijke
verdwijnt nooit
Editie: juli 2013

---

--== SPECIAL ==--

--==Historische linkse plekken binnen de singels==--


Wie Nijmegen wil leren kennen, ontkomt niet aan het linkse karakter dat onze stad al meer dan een generatie kenmerkt. Dat laat zijn sporen na. Vreemd genoeg vertelt de Nijmeegse VVV hier niets over voor wie eens een stadswandeling onderneemt aan de hand van de diverse glossy brochures. Nu ruim een kwart eeuw
de meerderheid van Nijmegenaren progressief dan wel uitgesproken links stemt bij gemeenteraadsverkiezingen, kan Nijmegen zich onderhand toeristisch profileren als linkse stad. De Nijmeegse Stadskrant wil met deze special hiertoe een aanzet geven. Wellicht ook interessant voor wie al jaren in Nijmegen woont.

door René van Hoften en Max van Wel

Foto's: Max van Wel

Opzet
Natuurlijk kan gewoon de nummering worden gevolgd, maar een uitgestippelde route ontbreekt bewust om iedereen zo veel mogelijk de vrije keuze te laten welke
plekken te bezoeken en hoe die te bereiken. De makers pretenderen niet volledig te zijn en houden zich voor verbeteringen en aanvullingen aanbevolen.



1 Plein 1944 / Park '44
Hier was de alternatieve locatie gedacht voor een parkeergarage die krakers met steun van de bevolking in 1981 wisten te voorkomen bij de Zeigelhof (zie bij 3). Uiteindelijk ging ook die niet door. Ooit beschimpt als de lelijkste plek van Nijmegen, vormde kunstenaar Jac. Splinter in 2005 de stenenwoestenij met een grasmat om tot Park '44. Een primeur in Nederland en uniek volgens binnenstaddeskundige Edwin van der Wiel, die met gras in het hart van de stad een nieuwe trend ziet. Maar als er niemand in de politiek een stokje voor steekt, verdwijnt het groen per direct. Want er liggen bouwplannen van ING Real Estate voor vier woontorens, waardoor het plein verschrompelt tot een versteende binnenplaats zonder veel zon. Voorlopig uitgesteld vanwege de kredietcrisis.
Zie ook de eerder verschenen artikelen:
Leve de kredietcrisis!   NSk dec. 2008
Vooraf: Schandaal Park '44   NSk feb. 2007
Vooraf: Ondeugdelijke Pleinpeiling   NSk juni 2004
Park '44: Tweeënhalve ton voor een grasveldje   NSk dec. 2003



2 Café De Plak
Bloemerstraat 90
Geopend in 1976 en zes jaar later van de twee bevlogen eigenaren overgenomen door een collectief. Vanaf het begin is De Plak zeer maatschappelijk georiënteerd, wat onder meer blijkt uit de steun aan krakers en sympathisanten tijdens de Zeigelhofaffaire (zie 3). Heeft een rijk verleden in de Nijmeegse emancipatiebeweging, zoals vroeger het open flikkercafé en dansen in de Pottengrot. Stond daarmee bekend als de ‘Hottest Place in Town’. Nu vooral een lunch- en eetcafé met betaalbare en lekkere maaltijden waarbij bewuste keuzes worden gemaakt voor eerlijke producten zoals scharrelvlees. Geroemd om het kaasgehaktrecept. Houdt nog steeds ondersteuningsacties en geeft geregeld uit de gemaakte winst subsidies aan ideële initiatieven.

Zie ook het december 2004 verschenen artikel:
Cafë de Plak jubileert   NSk dec. 2004





3 Piersonmonument
Karrengas / Zeigelhof
Monument ter herinnering aan de Piersonrellen, ook wel Zeigelhofaffaire genoemd, dat de drie strijdende partijen uit 1981 voorstelt: de actievoerders, de politiek en de politie.
Voor behoud van goede woningen die moesten worden gesloopt voor een parkeergarage ontstond hier ter ondersteuning van protesterende krakers het grootste Nederlandse volksverzet van na de Tweede Wereldoorlog. Met een overdaad aan geweld zette de overheid op 23 februari 1981 meer dan tweeduizend ME'ers en militairen in die met scherp gericht mochten schieten van toenmalig minister Hans Wiegel. De panden werden gesloopt, de garage kwam er uiteindelijk niet en in 1988 werden er ten slotte sociale huurflats gebouwd.




4 Geboortehuis Joris Ivens
Van Berchenstraat 17-19
Op 18 november 1898 ziet de later wereldberoemde cineast Joris Ivens in de bovenwoning het levenslicht. Zijn ouders voeren in het benedenpand een winkel in fotobenodigdheden. Het gezin verhuist later naar nummer 23 wanneer de zaak wordt uitgebreid met de ernaast gelegen panden.
Vaak verguisd als overtuigd communist maakte deze pionier van de Nederlandse filmkunst tal van geëngageerde films waarmee hij internationaal veel roem en prestigieuze onderscheidingen verwierf. Een jaar voor zijn overlijden in 1989 wordt het International Documentary Filmfestival Amsterdam (IDFA) opgericht met de naar hem vernoemde Joris Ivens Award. Het IDFA groeide de afgelopen jaren uit tot het grootste documentaire filmfestival ter wereld. In Nijmegen wordt Ivens geëerd met een kunstwerk op het naar hem vernoemde plein bij de Nieuwe Markt.




5 Kolpinghuis
Smetiusstraat 1
Dit verenigingsgebouw van eind negentiende eeuw was in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw de locatie voor onder meer vele politieke manifestaties, culturele bijeenkomsten, 1meivieringen en de spreekuren van de rechtswinkel.




6 Villa Lila
In de Betouwstraat 9
Villa Lila noemt zich ‘hét sociaal-cultureel centrum voor ho/le/bi Nijmegen’ waar iedereen welkom is en bestaat volgend jaar 25 jaar. De Nijmeegse homobeweging geldt als de motor van vernieuwing in de Nederlandse homobeweging. Dat begon midden jaren zeventig met de Rooie Flikkers die vonden dat links ook leuk moest zijn. Zo kende Nijmegen als eerste in Nederland een flikkerfestival, een homotheatergroep en homocabaret. Tal van initiatieven vinden onderdak en faciliteiten in Villa Lila, zoals het COC, de werkgroep Orpheus over huwelijk en homoseksualiteit, het Lesbisch Archief, de jongerenorganisatie Dito!, Hysterica voor ex-psychiatrische patiënten, en Cantus Obliquus, voorheen het Nijmeegse potten- en flikkerskoor.

Zie ook het juni 2008 verschenen artikel:
Een ‘vrolijke’ tocht door ’t Nimweegse   NSk juni 2008





7 De Vereeniging
Keizer Karelplein 2d
Gedurende de eerste helft van de afgelopen eeuw was dit in 1914 totstandgekomen majestueuze gebouw trefpunt voor de grote 1meirevues van de Nijmeegse rode familie: SDAP, NKV, Fanfare Onze Kracht, Toneelvereeniging Dindua, Nivon. De grote zaal puilde dan uit voor de door Willem van Yperen geschreven revues waarin lokale, nationale en internationale politieke kwesties werden aangekaart.
Dat fietsers linksom het Keizer Karelplein kunnen rijden, dateert van maart 2006. Bewerkstelligd door GroenLinks-wethouder Ton Hirdes, ooit (eind)redacteur bij De Nijmeegse Stadskrant.




8 Kollektief Kafé De Bijstand
Van Welderenstraat 104
In 1983 startten idealisten hier een eetcafé annex kroeg om geld te verdienen voor bijstand aan ideële organisaties die moeilijk aan subsidie kunnen komen. Gegeten kan er sinds tien jaar niet meer, maar verder bestaat het café nog steeds uit een ‘kollektief’ van vrijwilligers die hun vrije tijd opofferen en het verdiende geld wordt geschonken aan goede doelen. Daarmee is dit café uniek in Nederland. Elke woensdag is er wodka-avond.




9 Vrouwenboekhandel De Feeks
Van Welderenstraat 34
Op Ridderstraat 11, op de hoek met de St. Anthoniusplaats, startte in 1977 Vrouwenboekhandel De Feeks. Hierin kwamen binnen een jaar ook het Vrouwenkafee De Feeks en het Vrouwendocumentatiecentrum De Feeks (zie 17). Twee jaar voordat het vrouwencafé sloot, verhuisde de boekhandel in 1984 naar de huidige plek om in het winkelgebied te zitten. Anderhalf jaar geleden dreigde sluiting, maar twee toegewijde nieuwe (mannelijke!) eigenaren zetten de zaak met behoud van de identiteit voort als gespecialiseerde boekhandel in homo-, lesbische en vrouwenliteratuur, en een bijzonder assortiment in humoristische kaarten en ludieke cadeautjes.




10 Politiek-Cultureel Centrum O42
Oranjesingel 42
Was vanaf 1977 de bruisende huiskamer van de zich verbredende progressieve beweging. Bood ruimte aan: studentenvakbond Unie van Studenten Nijmegen, het Filmhuis, de Werkgroep Improvisatie Muziek, het politiek-cultureel periodiek Tegenspraak, de Surinaamse belangenvereniging Wi Na Wan, het COC, het Literair Café, Politiek Café, Rockcafé, Dansen op Niveau, eetcafé, repetitieruimte muziekgroep Kladderadatsch. Sluiting maart 2000 door exploitatieproblemen. Al een paar jaar heeft LUX (zie 13) een oogje op dit pand om er activiteiten te ontplooien.




11 De Grote Broek
Van Broeckhuysenstraat 46
Vanaf 1984 het boegbeeld van de Nijmeegse kraakbeweging en in 2002 aangekocht door de gemeente om het te legaliseren. Na een ingrijpende verbouwing door de krakers samen met een aannemer opent De Grote Broek op 2 mei de deuren. Naast woonruimte biedt het pand onderdak aan politiek eet- en dagcafé De Klinker, alternatief cultuurpodium De Onderbroek, milieucentrum De Broeikas, Stichting Gast voor asielzoekers in nood, biologische voedselcoöperatie VOKO, drukkerij Extrapool en ook De Nijmeegse Stadskrant trekt hier in.

Zie ook de in maart 2009 verschenen Special:
Mede mogelijk gemaakt door de kraakbeweging, De Grote Broek NSk maart 2009





12 De Oude Mol
Van Broeckhuysenstraat 34
Socialistische Boekhandel en Documentatiecentrum de Oude Mol, zo heette de linkse boekhandel van Nijmegen bij de start in 1970 op nummer 48 in deze straat. Het was de tweede in zijn soort in Nederland. De leeshonger was in die jaren groot onder links Nijmegen. In 1982 verhuisde de Oude Mol naar de huidige plek, waar het in 1994 werd overgenomen door Boekhandel Roelants, die nog steeds onderscheidend ‘voorheen de Oude Mol’ in de naam voert. Momenteel in verbouwing en zolang gehuisvest bij LUX.




13 Cinemariënburg / LUX
Mariënburg 59-60-61 / Mariënburg 38-39
Het Nijmeegse Filmhuis startte in 1974 in De Lindenberg met progressieve films die elders niet werden vertoond. Drie jaar later verhuisde het Filmhuis naar O42 (zie 10). Een zelfstandig onderkomen met meerdere zalen werd in 1983 gevonden in een voormalig bankgebouw, waarna het Filmhuis zich omdoopte tot Cinemariënburg. Met de herontwikkeling van dit stadsdeel kon er schuin tegenover nieuwbouw worden gerealiseerd voor een prachtig theater dat als LUX uitgroeide tot het grootste filmhuis van Nederland met ruim 200.000 bezoekers per jaar en een aparte zaal voor theater, muziek en debat. Dit jaar wordt duidelijk hoe lang LUX nog van Cinemariënburg kan gebruikmaken.




14 Valkhofpark
Dit unieke park dat zijn gelijke niet kent in Nederland maar zwaar is verwaarloosd, had bijna het veld moeten ruimen voor een fantasiekasteel dat de in 1797 gesloopte Valkhofburcht moest voorstellen (zie illustratie). Nu liggen er plannen voor de bouw van een namaaktoren die een kopie moet zijn van de originele donjon uit de twaalfde eeuw, al weet niemand hoe die er precies uitzag.

Zie ook de eerder verschenen artikelen:
Fotovisie: Domjon   NSk dec. 2008
Vooraf: Domjon: het referendum   NSk mei 2006
Vooraf: Domjon: de propaganda   NSk mei 2006
De folly van Nijmegen   NSk feb. 2006
Gerommel in het Valkhofpark   NSk maart 2005

Montage: Ton van Gisbergen




15 Cultureel Centrum De Lindenberg
Ridderstraat 17
Geopend in 1972 en een van de eerste bundelcentra voor cultuur in Nederland waarin gezamenlijk onder meer werden ondergebracht de Centrale Bibliotheek, de Vrije Academie, de Muziekschool, het Spelcentrum, en het Nijmeegse centrum voor amateurkunst. In de jaren zeventig en tachtig een locatie voor vele manifestaties en bijeenkomsten. Tegenwoordig is De Lindenberg het Huis voor de Kunsten waarin tevens het Steigertheater is opgegaan.




16 Vrouwendocumentatiecentrum De Feeks
St. Anthoniusplaats 1
Startte in 1977 met een plankje in de kelder van het ertegenover gelegen hoekpand op Ridderstraat 11 waar toen Vrouwenboekhandel De Feeks (zie 9) huisde. Groeide in dertig jaar uit tot een volwaardig instituut met een unieke collectie op het terrein van emancipatie die alleen nog onderdoet voor die van het IAV te Amsterdam. De eerste uitbreiding vond plaats in 1982 door de bovenverdieping te kraken van het huidige onderkomen, waarvan het vier jaar later de benedenverdieping kon betrekken. Dit jaar beëindigde provincie Gelderland de subsidie waardoor nu naarstig wordt gezocht naar nieuwe fondsen. Het vrouwendocumentatiecentrum levert informatie en documentatie aan tal van bedrijven, instellingen, beleidsmakers en individuen.




17 Tweede ouderlijk huis van Marx’ moeder
Grotestraat 33
Volgens de plaquette op de muur bevond zich hier het ouderlijk huis van de moeder van Karl Marx, Henriette Presburg. Dit was echter haar tweede ouderlijk huis in de periode 1808-1814. Hier kwam Karl Marx in 1836 tijdens zijn jeugdige Sturm und Drangperiode vanuit zijn geboorteplaats Trier op bezoek bij zijn oom Marcus.

Zie ook het artikel in dit nummer:
Niet de Grotestraat maar de Nonnenstraat





18 Eerste ouderlijk huis van Marx’ moeder
Nonnenstraat 19
De Joodse school naast de synagoge. Op of bij dit adres is de moeder van Karl Marx in 1788 geboren en ze woonde hier tot haar twintigste (zie het artikel op pagina 10). Haar vader, de opa van Karl, was hier de Joodse voorzanger.

Zie ook het artikel in dit nummer:
Niet de Grotestraat maar de Nonnenstraat





19 Benedenstad
Na de afbraak van de stadswallen in 1880 verhuisden de betergesitueerden naar nieuwe wijken en verkrotte dit middeleeuwse stadsdeel. Een halve eeuw geleden wilde projectontwikkelaar Empeo-Brederode, die eerder het Utrechtse centrum sloopte voor Hoog Catharijne, de Nijmeegse benedenstad onder handen nemen als futuristische bouwlocatie met beton en asfalt. Uiteindelijk ging dat in 1972 niet door dankzij taai verzet door het Buurtcomité Benedenstad waarin zich bewoners, actievoerende studenten en linkse partijen verenigden. Vervolgens werd tussen 1978 en 1983 in snel tempo sociale woningbouw gerealiseerd waarbij het oorspronkelijke stratenpatroon is gehandhaafd.




20 Kunstenaarscentrum De Olifant
Priemstraat 57
Dit pand van een voormalige handel in koloniaalwaren werd in 1968 gekraakt door een groep kunstenaars, uiteindelijk gerenoveerd door de gemeente, en in 1979 officieel door de Stichting Kunstenaarscentrum De Olifant betrokken door het plaatsen van een bronzen replica van de originele olifant aan de gevel. Tegenwoordig vooral actief als werkplaats voor bronsgieters.




21 Ganzenheuvel
Hier werden de slotsessies van de straatmuziekdagen gehouden waaraan verspreid door de stad vaak meer dan honderd muzikanten deelnamen. De eerste straatmuziekdagen vanaf 1977 werden door leden en sympathisanten van straatmuziekgroep Kladderadatsch georganiseerd, later door een steeds wisselend organisatiecomité. In 1984 werd een compositie van muzikant Dies le Duc van de transen van de Sint-Stevenstoren ten gehore gebracht.




22 Basta
Begijnenstraat 34-36
In 1986 werd dit verkrotte gebouw gekraakt en geheel opgelapt door de krakers die het in 1992 aankopen. Hierin zit de in 1992 opgerichte niet-commerciële tweedehandswinkel van Stichting Basta die de verdiensten schenkt aan ideële projecten op het gebied van derde wereld, milieu en politiek. Daarnaast biedt het pand onderdak aan het archief van het Anti-Militaristies Buro, de vrijzinnige stichting Eigengereid, de boekhouders van Raamwerk, freelancejournalisten en een woongroep van zes personen.

Zie ook de in maart 2009 verschenen Special:
Mede mogelijk gemaakt door de kraakbeweging, De Begijnen   NSk maart 2009





23 Oude Weeshuis
Kroonstraat 150
In 1990 won het nieuwbouwproject Flash Gordon een architectenprijsvraag om invulling te geven aan de Hessenberg na het vertrek van De Gelderlander op dat terrein. Voor de zes sciencefictionachtige woontorens met eronder winkels en een enorme parkeergarage moest het voormalige RK Weeshuis uit de zestiende eeuw wijken, samen met de Titus Brandsmakapel en een vijftiental pas gerenoveerde woningen. PvdA-wethouder Thielen zette alles in om dit door te drukken, maar na zijn aftreden was het snel gedaan. Actiegroepen gesteund door GroenLinks en SP wonnen in 2000 de juridische procedure tegen het bestemmingsplan, waarna het hele plan in duigen viel en geen politieke steun meer kreeg. Daarop volgde jarenlang overleg met als uitkomst de huidige bouwactiviteit op de Hessenberg waarbij alle bedreigde gebouwen blijven behouden.

Zie ook de eerder verschenen artikelen:
Negen hoog op de Hessenberg   NSk dec. 2004
Bebouwing Hessenberg krijgt vorm   NSk jan. 2004
Brainstormen over de zandbak   NSk mei 2002





 

Webmaster: Joris Teepe