De Nijmeegse Stadskrant

Eenzaam ligt het negentiende-eeuwse fort Beneden Lent achter de Oosterhoutsedijk. Omgeven door een brede gracht en aan het zicht onttrokken door hoog opgeschoten bomen, is het monumentale verdedigingswerk nauwelijks te herkennen. Dit rijksmonument, ook wel Nieuw Knodsenburg genoemd, oogt verwaarloosd. Een gammele brug en een tunnel onder de aarden wal voeren naar de binnenplaats met enkele gebouwen uit andere tijden. In september 1944 woedde hier nog een zware strijd tussen de in het fort verschanste Duitsers en de Amerikanen die de Waalbruggen probeerden te veroveren.

Na de oorlog werd het er stil en nam de natuur het fort weer in haar bezit. Het statige witte huis op de binnenplaats staat in schril contrast met het toekomstbeeld voor de omgeving, zoals een felgekleurd wervingsbord in een ernaast gelegen weiland toont. Lachende gezichten in een moderne architectonische achtergrond die roepen: komt wonen, komt werken in de Citadel, het nieuwe stadshart van Nijmegen-Noord. Winkels, kantoren en 2.500 woningen staan er in de weilanden tussen dijk, spoorlijn en nieuwe stadsbrug gepland.

Bewoners verenigd in de werkgroep de Lentse Waarden zien de grootschalige stadsuitbreiding niet zitten. Marike Diepeveen is een van hen: „Vlak bij het fort langs de Zaligestraat, precies op de plek van het wervingsbord, is een hoge torenflat met uitzicht over de Waal getekend. Dat tast het karakter van het fort aan, het is een kwetsbaar natuurgebied.”

Tot voor kort hoorde het fort Beneden Lent bij de ecologische hoofdstructuur, een netwerk van natuurgebieden. Op verzoek van de gemeente verklaarde de provincie het fort vorig jaar ‘verweven’. „Daardoor mogen er nu andere activiteiten plaatsvinden. Het is een vrijbrief voor de gemeente om in de buurt te kunnen bouwen”, legt microbioloog Frans Mikx uit. Als buurtbewoner kent hij de dieren hier: padden, vleermuizen, marters en steenuilen.

Hij ziet met lede ogen de komst van de nieuwe wijk aan. „De natuur rondom het fort bestaat bij de gratie van het weiland. Het is een fort uit 1863 door Kraijenhof getekend. De dieren die in dit natuurgebied hun schuilplaats hebben, vinden in het weiland hun voedsel. Als daar straks huizen staan, is er voor hen niets meer te halen.”

Schootsveld

Eigenaar Staatsbosbeheer liet een alternatief plan ontwikkelen door landschapsarchitect Henk Rampen van architectenbureau Zichtas. „Het oude landschap van weilanden met meidoornhagen rondom het fort is nog vrijwel intact. Dat maakt dit gebied uniek.” Rampen maakte in zijn ontwerp een slag rondom het fort vrij voor de natuur. „Ik heb gekeken waar de eerstvolgende kavel of perceel eindigt en laat daar de bebouwing beginnen. Zo doe je recht aan het historische karakter. De meeste ruimte ontstaat aan de noordzijde, daar begint de bebouwing op 200 meter afstand van het fort. Aan de andere zijde is het tussen de 50 en 150 meter.”

In zijn plan blijft het schootsveld zichtbaar. Mikx vindt dit een winstpunt: „De opstelplaatsen van de kanonnen op de aarden wal zijn er nog. Als deze weer toegankelijk worden gemaakt, kunnen mensen de historie van het oude fort herbeleven.”
Of daarmee de natuur gered is, durft Mikx niet te zeggen. „Veel hangt af van de nieuwe stadsbrug. Komt daar een dicht talud, dan kunnen de dieren niet meer oversteken naar het landgoed Oosterhout aan de andere kant van de weg. Komt de stadsbrug op pijlers te staan, dan kunnen reeën en hazen het fort nog steeds bezoeken. Anders moet er een ecoduct komen zodat bunzing, marterachtigen en amfibieën hun weg weten te vinden.”

Diepeveen heeft goede hoop dat het plan van Rampen bij de gemeenteraad kans maakt. „Door onze actie is het plan van de gemeente al aangepast. Eerst wilde de gemeente 3500 woningen bouwen, nu zijn dit er al duizend minder. Zij bouwen nu in elk geval niet meer op de dijk, zoals eerst de bedoeling was.” De Lentse Waarden heeft de politieke partijen benaderd om het plan van landschapsarchitect Rampen te steunen. „De gemeenteraadsfracties reageerden positief. Maar dat wil nog niet zeggen dat ze ons gaan steunen.” •

Roeien over glanshaverhooiland

Een twee kilometer lange wedstrijdroeibaan hebben de plannenmakers van de gemeente in petto voor de uiterwaarde van de Citadel. De roeibaan maakt deel uit van de nevengeul, die dwars door Veur-Lent gaat om de Waal te ontlasten bij hoogwater. De geul begint bij de oude Waalbrug en loopt onder het spoor door tot voorbij de nieuwe stadsbrug. Een deel van Veur-Lent verdwijnt hierdoor van de aardbodem. Stroomafwaarts van de spoorbrug loopt de nieuwe geul door de Lentse Lotwaard.

Volgens Frans Mikx is het laatste deel van de geul niet noodzakelijk om hoogwater te voorkomen. „Het heeft meer een recreatieve functie. De gemeente plant een evenemententerrein precies op een plek waar rivierduinen liggen.” Mikx vindt dit hier niet passen. „De uiterwaarde ten westen van de spoorbrug is vogelrichtlijngebied. Er groeit zeldzaam glanshaverhooiland. Dit verdwijnt. Wil je de ganzen van de weilanden van de boeren verjagen, dan moet je ze wel ergens de ruimte geven.” De gemeente zoekt nog naar mogelijkheden om het verlies aan natuur elders te compenseren.